ÌÅÒÀËÛÍ ÄÎÒÎÎÄ Á¯ÒÝÖ, ÒÀËÑÆÈËÒ
Орон зайн талст тор. Ихэнх
металлд хамгийн олîнтаа тохиолддог талст тор нь эзэлх¿¿ндээ тºвлºрсºн êóá, хажуудаа тºвлºрсºн куб, гексагоналü
(нягт) талст торóуд байдаг (1.1-р зураг). Эзлýх¿¿ндээ тºвлºрсºн атомтай куб
талст торын нэг ¿¿р нь 9 атомаас áóþó кубын 8 орой б¿рт 1 ба тºвд нь 1 àòомààñ
тогтоно (1.1-р зургийн „а"). Ийм б¿тэцтэй металлóудад тºмºр (910° хуртэл
ба 1400°-аас дээш), хром, вольфрам, молибден, ванадий, натри зэрэг багтана.
Хажуудаа тºвлºрсºн атомтой кубын талст тоðын нэг ¿¿р нь 14 атомаас áóþó кубын 8
оройд туñ б¿р 1, хàæуу б¿рийн тºвд туñ б¿р 1 àòîìààñ тогтох ба тºмºр
(910...1400°-ын хооронд), зэс, хар тугалга, хºнгºí цагаан, àëò, никель çýрэг
металлóуд ийм торын б¿тэцтэй байдаг (1.1-р зургийн „б"). Гексагональ
(нягт) талст тор нь 17 атом байрласан зургаан талт призм хэдбэртэй байх бºгººд
призмийн дээд, доод ñуурийн орой туñ б¿рт 1 атом áóþó б¿гд 12, суурийн тºвä туñ
б¿р 1 áóþó б¿гд 2, призмийн дотор 3 атом туñ туñ байрлана. Магни, цайр, кадми,
титан зэрэг металл ийм б¿тэцтэй байдаг (1.1-р зургийн „в").
Эдгээрээс гадна ромбо, ромбоэдр, тетрагональ
маягийн талст торын б¿тэц байдаг. Талст тор дахь атомууд ººр хоорондоо тодорхой
зайнд оршино. Энэ зайн хол ойроос хамаарч талст тор нягт, сийрэг байдаг.
Атомууд нэг нэгэндээ ойрхон зайд òýì¿¿лснээс
гексагсналь, хажуудаа тºвлºрсºн куб зэрэг нÿгт байрлалтай талст торууд ¿¿сдэг.
Эзлýх¿¿ндээ тºâлºрсºí атомтай талст торд атомууд талст торын эзлýх¿¿ний 68%-ийг
эзэлдэг бол хажуудаа тºвлºрсºн атомтай талст торд 74%-ийг эзэлнэ. Металл
биш¿¿дийг бодвол металлын атомуудын хоорондûí зай бага тул ил¿¿ нягт, хувиéí
жин ихтэй байдаг.
Талст тор дахь атомын байршил, талст торын
атомаар эзлэгдсэн байдал, атом хоорондын зай зэрэг нь металлын шинж чанарыг
нэлээд хэмжээгээр тодорхойлох тул их à÷холбогдолтой ойлголтууд юм. Талст торыí
хэмжээ, т¿¿ний параметрэýр хэмжигдэнэ. Нэг ирмэг дýэр оршиж байгаа хоёр атомын
тºвийн хоорондын зайг параметр гэж нэрлэх ба ангстремээр (
) хэмжигдэнэ.
.
Кубын талст тор íь нэг параметртэй, гексагональ
тор хоёр параметртэй байíа
Талст торын параметр маш áага õýìæèãäýõ¿¿í áàéõ
áºãººä
байна. Талст
тор дахь атомуудын онцгой байрлал нь металлуудыí металл бишээс ялгагдах
т¿гээмэл шинж чанарыг б¿рэлд¿¿лíý. Ийм шинж чанарт дулаан, цахилгаан дамжуулах,
хайлах, боловсрогдох, уян налархай чанар зэрэг орíо. Эдгээр нь металлд их,
бага ямар нэг хэмжээгýýð илэрнэ. Б¿х
металл нь температур нэмэгдэхэд цахилгаан дамжуулах чанар нь буурдаг онцлогтой.
Талст торын янз б¿рийн чиглэлтэй хавтгайд шинж чанар нь жигд биш байдаг нэг
онцлог металлд тод ажиглагдана.
